اختلال احتکار

اختلال احتکار وضعیتی است که در آن فرد تعداد زیادی از وسایل و اقلام را به دست می‌آورد و آنها را به شیوه‌ای آشفته انبار می‌کند که معمولاً به انبوهی غیرقابل کنترل از درهم ریختگی منجر می‌شود. این وسایل و اقلام می‌توانند ارزش پولی کمی داشته باشند یا بدون ارزش باشند.

اختلال احتکار یک مشکل مهم در نظر گرفته می‌شود اگر:

• میزان به هم ریختگی در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند - برای مثال، فرد نتواند از آشپزخانه یا حمام خود استفاده کند و نتواند به اتاق‌ها دسترسی داشته باشد.

• در هم ریختگی باعث پریشانی قابل توجه یا تأثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد یا خانواده‌اش شود - برای مثال، اگر کسی سعی کند در هم ریختگی را مرتب کند، ناراحت شود و روابط او آسیب ببیند.

درمان اختلالات احتکار چالش برانگیز است زیرا بسیاری از افرادی که احتکار می‌کنند اغلب آن را مشکل نمی‌دانند یا از تأثیر آن بر زندگی خود یا زندگی دیگران آگاهی کمی دارند.

برخی از افراد ممکن است متوجه شوند که مشکلی دارند اما به دلیل اینکه از آن احساس شرمندگی، تحقیر یا عذاب وجدان شدید دارند، برای کمک گرفتن تمایلی ندارند.

تشویق افرادی که احتکار می‌کنند برای کمک گرفتن بسیار مهم است، زیرا مشکلات آنها در جمع آوری اشیاء نه تنها می‌تواند باعث تنهایی و مشکلات سلامت روانی شود، بلکه سلامت و ایمنی آنها را نیز به خطر می‌اندازد.

اگر حل نشود، مشکلی است که احتمالا هرگز از بین نخواهد رفت.

چرا ممکن است کسی احتکار کند

دلایلی که چرا شخصی شروع به احتکار می‌کند کاملاً درک نشده است.

احتکار می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت و بیماری دیگر باشد. به عنوان مثال، فردی که مشکلات حرکتی دارد ممکن است از نظر جسمی توانایی پاک کردن انبوه وسایلی که جمع آوری کرده است را نداشته باشد، و افراد مبتلا به اختلالات یادگیری یا افرادی که دچار زوال عقل می‌شوند، ممکن است قادر به دسته بندی و دور ریختن وسایل نباشند.

مشکلات سلامت روان مرتبط با احتکار عبارتند از:

• افسردگی شدید

• اختلالات روان پریشی، مانند اسکیزوفرنی

• اختلال وسواس فکری جبری (OCD)

در برخی موارد، احتکار به خودی خود یک بیماری است و اغلب با کم توجهی به خود همراه است. این افراد بیشتر احتمال دارد که:

• تنها زندگی کنند

• مجرد باشند

• در دوران کودکی محرومیت داشته باشند، خواه به دلیل کمبود اشیاء مادی یا رابطه ضعیف با سایر اعضای خانواده

• سابقه خانوادگی احتکار داشته باشند

• در خانه‌ای پر از وسایل به هم ریخته بزرگ شده باشند و هرگز اولویت‌بندی و مرتب کردن وسایل را یاد نگرفته باشند

تعداد زیادی از افرادی که احتکار می‌کنند اعتقاداتی راسخ مرتبط با جمع‌آوری و دور ریختن وسایل دارند، مانند: «ممکن است روزی به این نیاز داشته باشم» یا «اگر این را بخرم، خوشحالم می‌کند». برخی دیگر ممکن است در کنار آمدن با یک رویداد استرس‌زا در زندگی، مانند مرگ یکی از عزیزان، مشکل داشته باشند.

سعی در دور ریختن وسایل اغلب احساسات بسیار شدیدی را برمی‌انگیزد که می‌تواند طاقت فرسا باشد، بنابراین فردی که احتکار می‌کند تمایل دارد تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه چیزی را می‌توان دور انداخت به تعویق بیاندازد یا از آن اجتناب کند.

اغلب، بسیاری از چیزهایی که نگه داشته می‌شوند ارزش پولی کمی دارند یا اصلاً ارزشی ندارند و ممکن است همان چیزی باشد که اکثر افراد آن را زباله می‌دانند.

ممکن است فرد به دلایلی که برای دیگران آشکار نیست، مانند دلایل احساسی یا احساس اینکه اشیاء زیبا یا مفید به نظر می‌رسند، وسایل را نگه دارد. اکثر افراد مبتلا به اختلال احتکار دلبستگی عاطفی بسیار شدیدی به اشیاء دارند.

تفاوت بین احتکار و جمع‌آوری چیست؟

بسیاری از افراد اقلامی مانند کتاب یا تمبر را جمع‌آوری می‌کنند و این مشکلی محسوب نمی‌شود. تفاوت بین «احتکار» و «مجموعه» در نحوه سازماندهی این اقلام است.

یک مجموعه معمولاً به خوبی منظم می‌شود و اقلام به راحتی قابل دسترسی است. اما احتکار معمولاً بسیار نامنظم است، فضای زیادی را اشغال می‌کند و اقلام تا حد زیادی غیرقابل دسترس هستند.

برای مثال، کسی که نقدهای روزنامه را جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری می‌کند، ممکن است نقدهایی را که می‌خواهد برش دهد و آنها را در یک فهرست یا آلبوم قرار دهد. کسی که احتکار می‌کند ممکن است دسته‌های بزرگی از روزنامه‌ها را نگه دارد که کل خانه او را به هم می‌ریزد و در واقع خواندن هر یک از نقدهایی که می‌خواست نگه دارد را غیر ممکن می‌کند. 

علائم اختلال احتکار

کسی که اختلال احتکار دارد ممکن است به طور معمول:

• وسایلی را که ممکن است ارزش پولی کمی داشته باشند یا اصلاً ارزشی نداشته باشند، مانند نامه‌های تبلیغاتی و کیسه‌های خرید، یا وسایلی را که قصد استفاده مجدد یا تعمیر آنها را دارد، نگه دارد یا جمع‌آوری کند.

• در دسته‌بندی یا سازماندهی اقلام با مشکل مواجه شود.

• در تصمیم‌گیری مشکل داشته باشد.

• در مدیریت کارهای روزمره مانند آشپزی، نظافت و پرداخت قبض دچار مشکل شود.

• به شدت به وسایل وابسته شود و از اینکه کسی آنها را لمس کند یا قرض بگیرد امتناع کند.

• روابط ضعیفی با خانواده یا دوستان داشته باشد.

احتکار ممکن است از سنین نوجوانی شروع شود و با افزایش سن بیشتر به چشم بیاید. برای بسیاری، احتکار در سنین بالاتر مشکل بیشتری ایجاد می‌کند، اما در این زمان مشکل معمولاً به خوبی تثبیت شده است.

اقلامی که افراد ممکن است احتکار کنند

افرادی که ممکن است دچار احتکار شوند

برخی از افراد مبتلا به اختلال احتکار، طیف وسیعی از وسایل را احتکار می‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است فقط انواع خاصی از اشیاء را احتکار کنند.

اشیایی که اغلب احتکار می‌شوند عبارتند از:

• روزنامه و مجلات

• کتاب

• لباس

• جزوات و نامه‌ها، از جمله نامه‌های تبلیغاتی

• قبض و رسید

• ظروف، از جمله کیسه‌های پلاستیکی و جعبه‌های مقوایی

• لوازم خانگی

برخی از افراد همچنین حیوانات را احتکار می‌کنند، که ممکن است نتوانند به درستی از آنها نگهداری کنند.

به تازگی، احتکار داده‌ها رایج‌تر شده است. این حالتی است که شخصی مقادیر زیادی از داده‌های الکترونیکی و ایمیل‌هایی را که نیازی به آنها ندارد، ذخیره می‌کند.

چرا اختلالات احتکار مشکل‌ساز است

اختلال احتکار می‌تواند به چند دلیل مشکل‌ساز باشد. این اختلال می‌تواند زندگی فرد را تحت الشعاع قرار دهد و رفت و آمد در خانه را برای او بسیار دشوار کند. می‌تواند باعث کاهش عملکرد کاری، بهداشت شخصی و آسیب به روابط فرد شود.

فردی که احتکار می‌کند معمولاً تمایلی به داشتن مهمان یا حتی اجازه ورود تعمیرکاران برای انجام تعمیرات ضروری را نمی‌دهد یا قادر به این کار نیست، که می‌تواند باعث انزوا و تنهایی شود.

درهم ریختگی انباشته شده می‌تواند برای سلامتی فرد و هر کسی که در خانه او زندگی می‌کند یا به آنجا سر می‌زند، خطرناک باشد. برای مثال می‌تواند:

• تمیز کردن را بسیار دشوار کند و منجر به شرایط غیر بهداشتی و تشویق به هجوم جوندگان یا حشرات شود.

• خطر آتش سوزی ایجاد کند و در صورت آتش سوزی خروج اضطراری را مسدود کند.

• باعث زمین خوردن و افتادن شود.

• در صورت انباشته شدن در حجم زیاد، ممکن است روی هم ریخته شده و بر روی افراد سقوط کند.

احتکار همچنین می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت زمینه‌ای مانند اختلال وسواس فکری جبری (OCD)، انواع دیگر اضطراب، افسردگی و زوال عقل باشد. 

اگر فکر می‌کنید کسی دچار احتکار است چه کاری می‌توانید انجام دهید؟ 

اگر فکر می‌کنید یکی از اعضای خانواده یا کسی که می‌شناسید دچار اختلال احتکار است، سعی کنید او را متقاعد کنید که برای ملاقات با پزشک عمومی همراه شما بیاید. 

این کار ممکن است آسان نباشد، زیرا کسی که احتکار می‌کند ممکن است فکر کند که به کمک نیاز ندارد. سعی کنید در مورد این موضوع حساس باشید و نگرانی خود را نسبت به سلامتی و رفاه او نشان دهید. 

به او اطمینان دهید که قرار نیست کسی وارد خانه او شود و همه چیز را بیرون بریزد. شما فقط می‌خواهید در مورد احتکار او با پزشک صحبت کنید تا ببینید چه کاری می‌توان انجام داد و چه حمایتی برای توانمند کردن او برای شروع فرآیند مرتب سازی در دسترس است. 

با توجه به سیستم بهداشت و درمان محل زندگی شما٬ ممکن است پزشک عمومی شما بتواند شما را به تیم بهداشت روان جامعه محلی ارجاع دهد، که ممکن است یک درمانگر آشنا به مسائل وسواس فکری-عملی و احتکار داشته باشد.

به طور کلی، اجاره فضای ذخیره سازی اضافی یا تماس با شهرداری یا بهداشت محیط زیست برای جمع آوری زباله‌ها ایده خوبی نیست. این کار مشکل را حل نمی‌کند و اغلب به سرعت دوباره انبوه وسایل جمع می‌شود.

چگونه اختلالات احتکار درمان می‌شوند؟

درمان اختلال احتکار حتی زمانی که فرد برای کمک گرفتن آماده باشد، کار آسانی نیست، اما قابل درمان است.

درمان اصلی درمان شناختی رفتاری (CBT) است. درمانگر به فرد کمک می‌کند تا متوجه شود چه چیزی دور انداختن وسایل را برای او دشوار می‌کند و دلایل انباشته شدن درهم ریختگی چیست.

این درمان با تکالیف عملی و یک برنامه مشخص برای کار بر روی مشکل ترکیب خواهد شد. مهم است که فرد مسئولیت پاکسازی درهم ریختگی از خانه خود را بر عهده بگیرد. درمانگر از او حمایت کرده و او را تشویق خواهد کرد.

ثابت شده است که داروهای ضد افسردگی به نام مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) نیز به برخی از افراد مبتلا به اختلالات احتکار کمک می‌کند.

اگر فردی برای گرفتن کمک تمایل داشته باشد، ممکن است با آسودگی بیشتری خود با یک درمانگر تماس بگیرد.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی از گفتار درمانی است که با تغییر نحوه تفکر (شناختی) و عمل (رفتار) به شما کمک می‌کند تا مشکلات خود را مدیریت کنید.

این روش درمانی شما را تشویق می‌کند تا درباره خود، دنیا و دیگران صحبت کنید، و اینکه کارهای شما چگونه بر افکار و احساسات‌تان تأثیر می‌گذارد.

معمولا جلسات منظم CBT در یک دوره طولانی مدت ضروری است و تقریباً همیشه باید شامل برخی جلسات خانگی، با کار مستقیم روی درهم ریختگی باشد.

این کار به انگیزه، تعهد و صبر نیاز دارد، زیرا رسیدن به هدف درمان ممکن است ماه‌ها طول بکشد.

هدف این درمان، بهبود تصمیم‌گیری و مهارت‌های سازماندهی فرد، کمک به او برای غلبه بر تمایل به نگه داشتن وسایل و در نهایت، پاکسازی درهم ریختگی به صورت اتاق به اتاق است.

درمانگر چیزی را دور نمی‌اندازد، اما به راهنمایی و تشویق فرد برای انجام این کار کمک می‌کند. درمانگر همچنین می‌تواند به فرد در ایجاد استراتژی‌های تصمیم گیری کمک کند، در حالی که باورهای اساسی که باعث ایجاد مشکل احتکار می‌شود را شناسایی کرده و به چالش می‌کشد.

فرد به تدریج در دور انداختن وسایل بهتر می‌شود و یاد می‌گیرد که در صورت انجام این کار اتفاق وحشتناکی نمی‌افتد و در سازماندهی وسایلی که اصرار بر نگه داشتن آنها دارد، مهارت بیشتری پیدا می‌کند.

ممکن است فرد در پایان درمان همه درهم ریختگی خود را پاکسازی نکرده باشد، اما درک بهتری از مشکل خود به دست خواهد آورد. او یک برنامه برای ادامه موفقیت‌های خود و جلوگیری از بازگشت به عادات قدیمی در اختیار خواهد داشت.