درمان فوتودینامیک (فتودینامیک تراپی)

درمانی به نام فتودینامیک تراپی (PDT) از یک داروی حساس به نور و یک منبع نور برای از بین بردن سلول‌های غیرطبیعی استفاده می‌کند.

از این روش می‌توان برای درمان برخی بیماری‌های پوستی و چشمی و همچنین برخی از انواع سرطان استفاده کرد.

به طور جداگانه، دارو و منبع نور بی‌خطر هستند، اما زمانی که دارو در معرض نور قرار می‌گیرد، فعال می‌شود و واکنشی ایجاد می‌کند که به سلول‌های اطراف آسیب می‌زند.

این امر باعث می‌شود بدون نیاز به جراحی، نواحی کوچکی از بافت غیرطبیعی درمان شوند.

موارد استفاده برای فتودینامیک تراپی (PDT)

 فتودینامیک تراپی را می‌توان برای درمان سلول‌های غیرطبیعی در قسمت‌هایی از بدن٬ که منبع نور به آنها دسترسی دارد، مانند پوست، چشم، دهان، مری و ریه استفاده کرد.

شرایط و بیماری‌هایی که گاهی با  فتودینامیک تراپی درمان می‌شوند عبارتند از:

• کراتوزهای اکتینیک - لکه‌های خشک و پوسته پوسته پوست بخاطر آسیب ناشی از سال‌ها قرار گرفتن در معرض نور خورشید که در صورت عدم درمان می‌تواند سرطانی شود.

• بیماری بوون - نوعی بسیار اولیه از سرطان پوست

• کارسینوم سلول بازال - نوعی سرطان پوست غیر ملانوم

• مری بارت - تغییراتی در سلول‌های دیواره مری (لوله غذا) که در صورت عدم درمان می‌تواند سرطانی شود.

• سرطان مری و سرطان ریه -  فتودینامیک تراپی در صورت استفاده در مراحل اولیه می‌تواند برخی از سرطان‌ها را درمان کند  یا در موارد پیشرفته تر، باعث تسکین علائم شود.

 فتودینامیک تراپی همچنین در درمان برخی دیگر از انواع سرطان و همچنین زگیل، آکنه و بیماری پاژه پستان (یک بیماری پیش سرطانی که پوست اطراف اندام تناسلی و مقعد را تحت تاثیر قرار می‌دهد) امیدوارکننده به نظر می‌رسد.

در طول فتودینامیک تراپی (PDT) چه اتفاقی می‌افتد

دو روش برای انجام فتودینامیک تراپی وجود دارد:

•  فتودینامیک تراپی با استفاده از نور لامپ یا لیزر (گاهی اوقات فتودینامیک تراپی متعارف نامیده می‌شود)

•  فتودینامیک تراپی با استفاده از نور طبیعی روز (گاهی اوقات فتودینامیک تراپی با نور روز نامیده می‌‌شود)

 فتودینامیک تراپی متعارف

 فتودینامیک تراپی متعارف در ۲ مرحله انجام می‌شود.

1) آماده سازی

• ابتدا باید برای دریافت داروی حساس به نور به بیمارستان یا کلینیک مراجعه کنید.

• با توجه به ناحیه‌ای از بدن شما که تحت درمان قرار می‌گیرد، دارو ممکن است به صورت کرم، آمپول یا نوشیدنی خاص باشد.

• پس از مصرف دارو ممکن است از شما خواسته شود که به خانه بروید و چند ساعت یا چند روز دیگر برگردید - این به دارو فرصتی می‌دهد تا در سلول‌های غیر طبیعی انباشته شود.

2) نور درمانی

• بعداً، برای نور درمانی باید به بیمارستان یا کلینیک مراجعه کنید.

• این شامل تابش لامپ یا لیزر به ناحیه درمان برای حدود ۱۰ تا ۴۵ دقیقه است.

• برای درمان سلول‌های غیرطبیعی داخل بدن شما، مانند ریه‌ها، یک آندوسکوپ (لوله‌ای کوچک و قابل انعطاف با نوری در انتهای آن) وارد بدن شما می‌شود.

• گاهی اوقات ممکن است از یک بی حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه درمان استفاده شود یا ممکن است برای کمک به آرامش شما در طول عمل، دارو به شما داده شود. گاهی اوقات از بیهوشی عمومی برای خواباندن شما در حین انجام عمل استفاده می‌شود.

 فتودینامیک تراپی با نور روز 

 فتودینامیک تراپی با نور روز برای برخی از بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود. دارو به صورت کرم است که در بیمارستان یا کلینیک یا گاهی اوقات در منزل روی ناحیه آسیب دیده مالیده می‌شود. سپس برای فعال کردن دارو باید ۲ ساعت در فضای باز در زیر نور روز بگذرانید. در هنگام انجام فتودینامیک تراپی با نور روز باید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

پس از فتودینامیک تراپی (PDT)

 فتودینامیک تراپی متعارف

اگر پوست شما تحت درمان قرار گرفته است، ناحیه تحت درمان به مدت یک روز با پانسمان پوشانده می‌شود. تیم مراقبتی شما به طور دقیق به شما خواهند گفت که این پانسمان باید تا چه مدت باقی بماند.

از خاراندن یا ضربه زدن به ناحیه تحت درمان خودداری کنید و آن را تا حد امکان خشک نگه دارید.

هنگامی که به شما توصیه شد پانسمان را بردارید، می‌توانید به طور معمول شستشو و حمام کنید، به شرطی که ناحیه تحت درمان را به آرامی خشک کنید.

برای بررسی اینکه آیا درمان موثر بوده است و اینکه آیا نیاز به تکرار دارد، یک ویزیت پیگیری در بیمارستان یا کلینیک ترتیب داده می‌شود.

معمولاً با توجه به اینکه کدام قسمت از بدن تحت درمان قرار گرفته است و وسعت ناحیه چقدر است، حدود ۲ تا ۶ هفته طول می‌کشد تا ناحیه به طور کامل بهبود یابد.

 فتودینامیک تراپی با نور روز 

پس از  فتودینامیک تراپی با نور روز، دارو پاک می‌شود و ناحیه پوستی که تحت‌ درمان قرار گرفته است برای بقیه روز برای جلوگیری از تورم (التهاب) پوشانده می‌شود.

اگر امکان پوشاندن ناحیه وجود ندارد، پس از درمان باید بقیه روز را در خانه بمانید یا از کرم ضد آفتاب (حداقل SPF 50) استفاده کنید.

برای بررسی اینکه درمان چقدر خوب عمل کرده است و اینکه آیا به درمان دوم نیاز دارید، یک ویزیت پیگیری خواهید داشت.

خطرات و عوارض جانبی فتودینامیک تراپی

فتودینامیک تراپی وقتیکه برای درمان شرایط و بیماری‌هایی که برای درمان آنها مجوز دارد، استفاده می‌شود، یک درمان بسیار ایمن و موثر است. اما عوارض زیر شایع است:

• احساس سوزش یا گزگز در هنگام انجام نور درمانی - این عارضه معمولا به زودی پس از اتمام درمان برطرف می‌شود.

• اگر دارو تزریق شده یا به صورت مایع نوشیده شود، پوست یا چشم شما ممکن است تا ۶ هفته نسبت به نور خورشید و نور شدید داخل سالن حساس شود. در این مدت با تیم مراقبتی خود در مورد اقداماتی که باید برای محافظت از چشم و پوست خود انجام دهید صحبت کنید.

سایر عوارض جانبی احتمالی به ناحیه تحت درمان بستگی دارد.

• اگر پوست شما تحت درمان قرار گیرد، ممکن است برای چند روز دچار قرمزی، تورم، تاول یا خارش شده و برای چند هفته پوسته پوسته شود. گاهی اوقات ممکن است کمی تیره یا روشن تر شود و ریزش مو وجود داشته باشد. این معمولا موقتی است، اما گاهی اوقات می‌تواند دائمی باشد.

• درمان مری و ریه‌ها می‌تواند باعث گلودرد، درد قفسه سینه، حالت تهوع و مقدار کمی خون در خلط شود. این معمولا موقتی است. در صورت سرفه خونی با تیم مراقبتی خود صحبت کنید.

قبل از انجام فتودینامیک تراپی در مورد خطرات احتمالی آن با پزشک خود صحبت کنید.